Carrièrekeuze in ondernemerschap onder de jonge succesvolle vrouwelijke ondernemers in Suriname

De Wereldbank heeft in een publicatie Women, Business and Law 2018 onjuistheden gepubliceerd over vrouwelijk ondernemerschap in Suriname. Volgens hen is het wereldwijd in slechts vier landen verboden dat vrouwen een bedrijf op hun eigen naam laten registreren. Het gaat om de landen Suriname, Bhutan, Guinea-Bissau en Pakistan. Het Ministerie van Handel, Industrie en Toerisme heeft kritiek geleverd hierop en geeft aan dat deze constatering onjuist is, gezien het vrouwelijke ondernemerschap juist in de lift is. Er lopen diverse programma’s en verschillende initiatieven om vrouwelijk ondernemerschap te stimuleren in Suriname. Er zijn verschillende vrouwenorganisaties die geregistreerd zijn bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken (KKF) om hun producten op de markt te brengen. 

De onjuiste constatering van de Wereldbank heeft Sheetal Ganput geïnspireerd om een onderzoek te doen naar vrouwelijk ondernemerschap in Suriname. Echter is er tot op dit moment geen nieuwe informatie beschikbaar over deze constatering.

Het is niet bekend of er acties zijn ondernomen vanuit Suriname (Het Ministerie van Handel, Industrie en Toerisme e.a.) om deze constatering te (laten) corrigeren. Ook in de publicaties van Women, Business and Law 2019 en 2020 zijn er geen uitspraken gedaan hierover. 

Sheetal heeft in het kader van haar masterthesis Bedrijfskunde (Adekus) onderzoek gedaan naar carrièrekeuze in ondernemerschap onder de jonge succesvolle vrouwelijke ondernemers in Suriname. Uit observatie is gebleken dat vrouwelijk ondernemerschap steeds meer toeneemt in Suriname. Er is via de social media kanalen (LinkedIn, Facebook en Instagram) gekeken naar nieuwe ondernemingen die zijn opgestart door vrouwen. Op Facebook zijn er bijvoorbeeld “groepen” genaamd “Vrouwelijke Ondernemers in Suriname”, “Ladies Talk”, “Academy for Women Entrepreneurs Suriname” en “Ondernemen 2020 Suriname” waar de verschillende ondernemers actief participeren. Er is ervoor gekozen om na te gaan welke de verschillen en overeenkomsten zijn die de vrouwen drijft om een eigen onderneming te starten. Waarom willen zij een carrière in ondernemerschap? Waarom willen zij een eigen bedrijfje opzetten? 

Sheetal heeft bij verschillende bedrijven en instanties getracht informatie te vergaren over ondernemers data, met name informatie over het aantal geregistreerde ondernemers waarbij er onderscheid wordt gemaakt in gender (mannelijk en vrouwelijke ondernemers). 

Het onderzoek

Er is een literatuurstudie gedaan om na te gaan wat de verschillende internationale experts hebben onderzocht over ondernemerschap in andere landen. Op internationaal niveau zijn er verschillende wetenschappelijke artikelen te vinden waar de experts een onderzoek hebben gedaan onder de vrouwelijke ondernemers. Uit hun theorie komt naar voren dat er verschillende redenen zijn waarom vrouwen een ondernemer willen worden, wat de uitdagingen zijn als ondernemer, maar ook welke technieken zij toepassen om toch succesvol te zijn. 

Dit onderzoek is afgebakend tot (1) vrouwen tot 50 jaar en (2) vrouwen die een eigen onderneming hebben opgezet. Deze afbakening is toegepast, omdat uit observatie van de onderzoeker is gebleken dat vrouwen die de leeftijd van 50 jaar hebben bereikt en zelfstandig een onderneming hebben opgestart sneller te bereiken zijn. Een implicatie hierbij is dat er geen conclusie getrokken kan worden over de totale groep van de vrouwelijke ondernemers. 

Wat wordt onder ondernemerschap verstaan?

Ondernemerschap wordt gedefinieerd als het erkennen van kansen en het gebruiken of creëren van middelen om innovatieve ideeën te implementeren voor nieuwe, zorgvuldig geplande ondernemingen. Daarnaast ziet de Global Entrepreneurship Monitor (GEM) 2018/2019 ondernemerschap als een proces met verschillende fasen die worden doorlopen voor het starten van een onderneming. 

Wat is ‘female entrepreneurship’ ofwel vrouwelijk ondernemerschap?

Vrouwelijk ondernemerschap wil zeggen dat vrouwen initiatieven nemen en marktkansen erkennen door ondernemingen op te zetten. Sheetal heeft ervoor gekozen om vrouwen die een leeftijd hebben tot 50 jaar en die zelfstandig een eigen onderneming hebben opgezet te belichten. De onderzoeker heeft een observatie gedaan op social media; er is gekeken naar vrouwen die een eigen onderneming hebben opgestart: tijdens de observatie is rekening gehouden met de leeftijd en bereikbaarheid van deze vrouwen. 

Hoe wordt ondernemerssucces gedefinieerd, geoperationaliseerd en wetenschappelijk gemeten?

Succesvol ondernemerschap hangt af van verschillende factoren. Zoals Shane (2003) in haar onderzoek heeft aangetoond wordt de mate van succesvol ondernemerschap bepaald door motieven en overtuigingen van de ondernemer. Aan de andere kant geven Block en Sandner (2009) aan dat ondernemers succesvoller zijn wanneer zij noodgedwongen een onderneming starten. 

In dit onderzoek is er gewerkt met de onderzoeken van Meyer en Slechta (2013) voor de definiëring van succes. Succes wil zeggen de progressie realisatie van de eigen waardevolle, tevoren vastgestelde doelen. In figuur twee van deze thesis is ook een overzicht gegeven van de vierentwintig sleutels die voor volledig succes zorgen. Meyer (2006) heeft geconstateerd dat succes niet alleen afhangt van factoren zoals geld, vrijheid, macht of rijkdom. Succes is méér dan dat. 

Welke invloed heeft de rol van het gezin en directe omgeving op de carrièrekeuze van deze succesvolle vrouwen met eigen onderneming?

De factoren zoals netwerkmogelijkheden, financiering en erkenning het moeilijker maakt voor vrouwen om een eigen bedrijf te starten. Eind jaren tachtig hebben meer vrouwen gekozen voor een carrière in ondernemerschap, daarom werd er onderzocht wat de motieven zijn waarom vrouwen ervoor kiezen om ondernemer te worden. Uit deze onderzoeken werd verondersteld dat twee factoren een belangrijke invloed hebben op de carrièrekeuze bij de vrouwen. Deze zijn (1) invloed van het gezin en de overige familieleden en de sociale omgeving en (2) de motivatie van de vrouwen zelf mede afhankelijk van de eigen ervaringen (fouten en mislukkingen). Om na te gaan of de rol van het gezin en de directe omgeving invloed hebben op de carrièrekeuze van de vrouwelijke ondernemers, wordt binnen vrouwelijk ondernemerschap gesproken van de onderwerpen (1) balans tussen werk en gezin, (2) gezinsverplichtingen en (3) huwelijksstatus en opvangmogelijkheden voor de kinderen. 

Voor het beantwoorden van deze vraag heeft de onderzoeker enkele vragen opgenomen in de open enquête om zodoende een vergelijking te kunnen maken tussen de theorie en de praktijk. Er is bijvoorbeeld gekeken naar (1) de motieven om een eigen bedrijf te starten, (2) de rol van het gezin op de carrièrekeuze van de vrouwen, (3) de belemmeringen/ obstakels/ drempels die bepalend zijn geweest om een klein bedrijf te starten en (4) de uitdagingen als vrouwelijke ondernemer.

1. Motieven om een eigen bedrijf te starten: als er wordt gekeken naar de resultaten heeft geen van de vrouwen aangegeven dat zij een bedrijf willen starten om een betere balans te creëren tussen werk en gezin of beter te voldoen aan de gezinsverplichtingen of gelet op kinderopvangmogelijkheden thuis. Op dit gebied zijn er geen overeenkomsten met de theorie. De rol van het gezin heeft geen invloed gehad onder de vrouwen bij de carrièrekeuze in ondernemerschap. 

2. De invloed van het gezin op de carrièrekeuze van de vrouwen: in onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de thuissituatie van de vrouwen en de invloed die het gezin heeft op de carrièrekeuze van de vrouwen. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de samenstelling van het gezin van vijf vrouwen bestaat uit een combinatie van ouders, partners en kinderen. Deze vijf vrouwen geven te kennen dat zij geen ondersteuning krijgen van hun gezin. Acht vrouwen hebben aangegeven dat de situatie bij hen “Anders” is dan de overige vrouwen. Uit deze acht vrouwen hebben zes vrouwen (20%) aangegeven dat zij een eigen onderneming hebben zodat zij een betere balans kunnen creëren tussen het werk en gezin.

3. De belemmeringen/ obstakels/ drempels die bepalend zijn geweest om een klein bedrijf te starten: in tabel 2 en figuur 1 (zie onderstaand) is een visuele weergave gegeven van de coderingen voor deze vraagstelling. De rol van het gezin komt voor onder de categorie “sociale en culturele belemmeringen”. Negen vrouwen hebben aangegeven dat zij het gezin niet zien als een belemmering of obstakel om een klein bedrijf te hebben. Zij zijn er blij meer. Maar zij hebben wel aangegeven dat zij wegens gezinsverplichtingen en om de balans tussen werk en gezin te behouden, gekozen hebben voor een klein bedrijf. 

Figuur 1. Belemmeringen/ obstakels/ drempels voor een klein bedrijf

4. De uitdagingen als vrouwelijke ondernemer: Bij de codering van de onderzoeksresultaten is er gebruikgemaakt van verschillende factoren. Vijf vrouwen hebben bevestigd dat zij de balans tussen werk en gezin als een uitdaging ervaren. Een vrouw geeft aan dat zij al dan niet uitdagingen ervaart omdat zij uit een gezin komt dat ondernemerschap stimuleert. De overige vrouwen hebben andere factoren genoemd.

Welke factoren bepalen het succes van vrouwelijke ondernemers in Suriname?

De onderzoeker heeft verschillende instanties bezocht voor informatie, wetenschappelijke studies en onderzoekingen over vrouwelijk ondernemerschap in Suriname. Echter is dit niet te vinden bij de KKF, het ABS en de VES. Op het internet is de onderzoeker wel enkele scripties tegengekomen van studenten die ter afronding van hun masteropleiding (MBA) een onderzoek hebben verricht op het gebied van vrouwelijk ondernemerschap. 

Een student Bakboord (2015) heeft ter afronding van zijn MBA-studie een onderzoek verricht over ondernemerssucces onder de vrouwelijke ondernemers in de mannelijke sector in Suriname. Het doel van zijn onderzoek was om te onderzoeken naar de factoren die relevant zijn voor vrouwen om een succesvol bedrijf op te zetten en te behouden in de mannelijke zakelijke sector van de dienstverlenende industrie in Suriname. Uit zijn onderzoek komt naar voren dat vrouwelijke ondernemers worden onderbelicht in Suriname. Hij heeft een nieuw concept gevonden dat niet wordt of is benoemd in de literatuur, namelijk het concept van “rebelliousness”. Dat wil zeggen dat vrouwen die een bedrijf hebben opgezet in de mannelijke zaken sector van Suriname een persoonlijkheidskenmerk hebben laten zien dat ze rebels zijn tegen de traditionele genderrollen. Dat betekent dat een persoonlijkheidsgedrag van rebels ook nodig is om succesvol te zijn als ondernemer. Verder hebben de vrouwen tijdens zijn onderzoek aangegeven dat zij ondernemerssucces definiëren als de goede kwaliteit van hun dienstverlening, medewerkers- en klanttevredenheid en de continuïteit van hun onderneming. Deze factoren geven hun een eigen voldoening om een succesvolle ondernemer te zijn. 

Echter zijn er verschillen en overeenkomsten in de definitie die de vrouwelijke ondernemers hanteren voor succesvol ondernemen in Suriname. Uit het huidig onderzoek is naar voren gekomen dat deze vrouwen succes definiëren als (1) voldoen aan de persoonlijke kenmerken, (2) winstgevendheid van de onderneming, (3) klanttevredenheid en (4) doelen stellen en behalen. Dit is slechts hun definitie van succes. Bij de vraag wat hun als ondernemer succesvol maakt, komen de resultaten niet overeen met de definitie die zij geven. 

Figuur 2. Definitie van succes en wat maakt de ondernemer daadwerkelijk succesvol volgens de Surinaamse vrouwelijke ondernemers

Hieruit kan geconcludeerd worden dat de meeste vrouwelijke ondernemers persoonlijke kenmerken (zoals persoonlijk leiderschap, integriteit, attitude, doorzettingsvermogen, zelfvertrouwen, etc.) wel zien als een indicator om succes te meten, maar in de praktijk zien zij dat niet als een factor die hun succesvol maakt als ondernemer. Bij de beoordeling van het succesvol ondernemen proberen zij een cijfer of resultaat aan te koppelen door kwantitatieve indicatoren te noemen zoals de tevredenheid van klanten of winstgevendheid van de onderneming. 

Welke lessen kunnen wij hieruit leren m.b.t. toekomstig wetenschappelijk onderzoek naar de kritische succesfactoren van carrièrekeuze in ondernemerschap tussen de jonge succesvolle vrouwelijke ondernemers in ons land?

Dit onderzoek is gedaan onder een klein aantal vrouwelijke ondernemers (30 vrouwen), gericht op de verschillen en overeenkomsten op het gebied van carrièrekeuze in ondernemerschap. Om meer inzicht te krijgen in het falen en slagen die vrouwelijke ondernemers doorlopen bij het opzetten en onderhouden van een bedrijf, zou een vervolgonderzoek moeten worden gedaan. Daarnaast is het ook relevant om te onderzoeken hoe de vrouwelijke ondernemers reageren op het factor persoonlijk leiderschap, aangezien 35% van de vrouwen aangeven dat zij hun ondernemerssucces linken aan de persoonlijke kenmerken die zij toepassen of bezitten (z.a. integriteit, prioriteiten stellen, goed plannen, doorzettingsvermogen hebben het zelfbeeld van de vrouwen, etc.). Deze nieuwe verzameld gegevens met betrekking tot carrièrekeuze in ondernemerschap onder de vrouwen zullen dan ook bijdragen aan het verkrijgen van meer kennis en inzicht op dit gebied. 

Verschillen en overeenkomsten

Het resultaat van dit onderzoek geeft aan dat er diverse verschillen en overeenkomsten zijn waarom vrouwen kiezen voor een carrière in ondernemerschap. Uit de literatuurstudie en onderzoeksresultaten kan er geconstateerd worden dat er verschillen zijn op het gebied van de motivatie om een bedrijf te starten. De internationale experts geven aan dat vrouwen een bedrijf starten om een betere balans te kunnen creëren tussen werk en gezin. 

Echter blijkt dit niet uit de onderzoeksresultaten onder de Surinaamse vrouwelijke ondernemers. De overeenkomsten op dit gebied zijn (1) hobby/ passie, (2) meer inkomsten of (3) meer vrijheid. Daarnaast zijn er ook verschillen en overeenkomsten geconstateerd bij de invloed die het gezin heeft op de carrièrekeuze van de ondernemende vrouwen. Slechts 20% komt overeen met de theorie. 80% van de vrouwen hebben een andere mening; zij geven aan dat zij de volledige ondersteuning of geen ondersteuning krijgen. Ook is er gekeken naar de factoren die bepalend zijn voor het starten van een kleine onderneming. 

Theoretisch gezien zijn de factoren zoals (1) sociale en culturele belemmeringen, (2) stereotypen, (3) financiële aspecten, (4) gebrek aan vaardigheden en kennis en (5) persoonlijke kenmerken bepalend geweest voor vrouwen die kiezen voor een carrière in ondernemerschap. Uit de onderzoeksresultaten is naar voren gekomen dat genderstereotypering geen rol speelt bij het starten van een kleine onderneming. Vervolgens zijn er ook overeenkomsten op het gebied van de uitdagingen die de vrouwelijke ondernemers ervaren. Okafor en Amalu (2010) hebben vastgesteld dat de uitdagingen gebaseerd zijn op factoren zoals gender en familie gerelateerde, kapitaal, persoonlijke kenmerken, etc. Gelet op de onderzoeksresultaten komt dit overeen met de theorie. 

Deze studie heeft dus aangetoond dat er er veelal overeenkomsten zijn vergeleken met de literatuur. Een belangrijke bevinding hierbij is dat er geen overeenkomsten zijn als er wordt gekeken naar de motieven voor het starten van een eigen onderneming en de theorie van Brush et al. (2006). Er zijn wel andere factoren die relevant zijn voor de vrouwelijke ondernemers. 

Aanbevelingen 

Uit de onderzoeksresultaten is gebleken dat grotendeels van de vrouwen die hebben meegedaan aan dit onderzoek, een bedrijf starten omdat het hun hobby/ passie is. Deze vrouwen hebben een gemiddelde leeftijd van 23 jaar toen zij hun eigen onderneming hebben opgezet en hebben momenteel een gemiddelde leeftijd van 31 jaar. Het gaat vrijwel om hele jonge vrouwen die bewust zijn van hun carrière keuzes en hebben daarom gekozen om een ondernemer te worden.

• Een concrete strategie die het Ministerie van Arbeid, Werkgelegenheid en Jeugdzaken kan toepassen in samenwerking met het Ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur is het valideren van de vakken die worden verzorgd op de verschillende middelbare scholen en de bewustwording van kleins af creëren onder de jongeren door het curriculum aan te passen en een vak op te nemen over ondernemerschap. Ook is het van belang om het curriculum van de Universiteit van Suriname en de verschillende HBO-scholen te valideren op het gebied van ondernemerschap. 
• De Kamer van Koophandel en Fabrieken (KKF) en de Vereniging van Economisten in Suriname (VES) kunnen een platform creëren of bouwen (een database bijvoorbeeld) die de data van ondernemers bijhoudt en deze openstelt voor het publiek van Suriname. Dit zorgt voor transparantie en mogelijkheid voor studenten en overige belanghebbenden om data te verzamelen bij wetenschappelijke onderzoekingen in Suriname op het gebied van ondernemerschap. 

Uit het onderzoek is ook naar voren gekomen dat de meeste vrouwen een bedrijf hebben geopend in de sector “Maaltijden” gevolgd door “Uiterlijke verzorging” en “Kunst”. 

• Het Ministerie van Buitenlandse Zaken, International Business & Internationale Samenwerking kan in samenwerking met de verschillende ambassades van de verschillende landen (z.a. Nederland, de Caricom landen, etc.) beleidsmaatregelen introduceren waarbij handelsverdragen worden gesloten met deze landen ter bevordering van ondernemerschap in Suriname. 
• Het Ministerie van Economische Zaken, Ondernemerschap & Technologische Ontwikkeling kan de ideeën van de steden in de VS overnemen die de meeste vrouwelijke ondernemers hebben. De top 3 steden Chicago, Boston en Silicon Valley hebben bijvoorbeeld de volgende strategieën toegepast die ook de overheid in Suriname kan toepassen in het land om vrouwelijk ondernemerschap te stimuleren.

• Het beschikbaar stellen van financiële middelen en met non-profit organisaties zoals de Stichting Women Empowerment Network Suriname & The Region, stappen ondernemen om vrouwen te ondersteunen. Bijvoorbeeld het verzorgen van workshops, leiderschapstrainingen z.a. persoonlijk leiderschap waarbij de verschillende persoonlijke kenmerken aan de orde komen die zijn geïdentificeerd uit de theorie en onderzoeksresultaten (attitude, time management, zelfbeeld, prioriteiten stellen, et cetera). 
• In samenwerking met de Stichting Women Empowerment Network Suriname & The Region en Women in Business handelsmissies organiseren in Suriname voor de ondernemende vrouwen zodat zij hun ervaringen, netwerken, vaardigheden en adviezen kunnen delen met elkaar. In Boston heeft onderzoek aangetoond dat ondernemers meer kans hebben om een succesvolle ondernemer te worden indien zij de juiste ondersteuningssystemen hebben. De regering van Boston heeft zodoende ingespeeld op deze behoefte van de ondernemers. 
• Dit onderzoek laat bijvoorbeeld ook zien dat één van de factoren die invloed hebben vrouwen voor het starten van een klein bedrijf is het gebrek aan financiële middelen. Dus dit ministerie kan in samenwerking met de Surinaamse Bankiersvereniging afspraken maken over het beschikbaar stellen van durfkapitaal voor de vrouwelijke ondernemers. 

Connect ondersteunt en bevordert de creatie en verspreiding wetenschappelijke kennis en onderzoek door samenwerking met bibliotheken, uitgevers, onderzoekers, onderwijsinstellingen en wetenschappers.
Wens jij ons werk te ondersteunen?
Inzendingen voor publicatie: info@connect.sr
Adverteren: Click hier