Stress tijdens de zwangerschap kan op lange termijn schadelijke gevolgen voor de gezondheid veroorzaken op de moeder, het ongeboren kind en de ontwikkeling van het kind. Prenatale stress is geassocieerd met een lagere zwangerschapsduur, een laag geboortegewicht, vroeggeboorte en depressie van de moeder. De prevalentie van ervaren stress tijdens de zwangerschap varieert van 5,5 tot 15% in ontwikkelde landen en 33 tot 52,9% in ontwikkelingslanden. Mogelijke risicofactoren die bijdragen aan stress tijdens de zwangerschap zijn: laag inkomen, gebrek aan sociale steun, jonge leeftijd (< 20 jaar), lage sociaaleconomische status, niet getrouwd/alleenstaand, pariteit, graviditeit en laag opleidingsniveau.
MeKiTamara-studie
De Caribbean Consortium for Research in Environmental and Occupational Health (CCREOH)-MeKiTamara studie is een prospectieve milieu-epidemiologische cohortstudie die de invloed van niet-chemische en chemische stressoren op de gezondheid van moeders en kinderen in Suriname beoordeelt. Deze eerste studie om de invloed van ervaren stress en sociale steun op prenatale depressie in Suriname te onderzoeken, levert een belangrijke bijdrage aan de volksgezondheidswetenschap en heeft implicaties voor de prenatale zorg in het land.
Depressie tijdens de zwangerschap
Uit de MeKiTamara-studie in Suriname blijkt dat een op de vijf zwangere vrouwen die deelnamen leed aan een waarschijnlijke depressie tijdens de zwangerschap. Ongeveer een op de vier deelnemers ervoer hoge waargenomen stressniveaus, die op hun beurt significant geassocieerd waren met waarschijnlijke depressie tijdens zowel vroege als late zwangerschap. Deelnemers met een lage sociale steun of een lager opleidingsniveau hadden een verhoogd risico op depressie tijdens de zwangerschap. Deelnemers van 20 tot 34 jaar hadden meer kans op een waarschijnlijke depressie tijdens het derde trimester dan vrouwen van 16-19 jaar.
Ongeveer 20% van alle zwangerschappen in Suriname eindigt in ongunstige geboorte-uitkomsten. De neonatale sterfte was tussen september 2010 en december 2012 12,9%. Deze pasgeborenen hadden vaker een geboortegewicht van minder dan 2500 g (71,2%) en werden te vroeg geboren (67,7%). Hoewel de minder gunstige gezondheidstoestand van moeders en kinderen in Suriname voor een deel kan worden toegeschreven aan prenatale depressie, ontbreken gegevens over deze aandoening en risicofactoren daarvoor.
Vroege opsporing en effectieve behandeling
Depressie tijdens de zwangerschap kan leiden tot nadelige gezondheidseffecten bij moeders en kinderen. Terwijl één op de vijf zwangerschappen resulteerde in een ongunstige geboorte-uitkomst in Suriname, en waargenomen stress en depressie belangrijke risicofactoren zijn voor geboorte-uitkomsten, ontbreken gegevens over depressie en de risicofactoren ervan. De studie vond een statistisch significante associatie van hoge ervaren stress, lage ervaren individuele veerkracht, lager opleidingsniveau en een hogere leeftijd van de moeder met waarschijnlijke depressie tijdens de zwangerschap.
Vroege opsporing en effectieve behandeling van waargenomen stress en depressie tijdens de zwangerschap zijn erg belangrijk. Er is behoefte aan prenatale klinieken in Suriname om routinematig te screenen op symptomen van waargenomen stress en depressie om de mogelijke impact op moeder en kind te minimaliseren. Programma’s voor gezondheidsvoorlichting, gericht op het verminderen van stress tijdens de zwangerschap, kunnen helpen om depressie en de mogelijke nadelige gezondheidseffecten voor moeder en kind te verminderen.
Methode
In totaal deden 1143 zwangere vrouwen mee aan het onderzoek. Met behulp van vragenlijsten werden gegevens verzameld over demografische factoren, ervaren stress, sociale steun (inclusief veerkracht) en waarschijnlijke depressie. Van december 2016 tot juli 2019 zijn in aanmerking komende zwangere vrouwen geworven uit (1) de hoofdstad Paramaribo, in vier ziekenhuizen (het Academisch Ziekenhuis Paramaribo, Diakonessen Ziekenhuis, ‘s-Lands Ziekenhuis, Sint Vincentius Ziekenhuis) en bij prenatale klinieken en verloskundigen faciliteiten van de regionale gezondheidsafdeling; (2) het landbouwdistrict Nickerie, bij het Mungra Medical Center Hospital en bij de klinieken en faciliteiten van de Regional Health Department; en (3) het binnenland van de Amazone, bij meerdere gezondheidsklinieken van de Medical Mission Primary Health Care Suriname (MMPHCS). Vrouwen kwamen in aanmerking als ze 16 jaar of ouder waren, Nederlands spraken, Saramaccaans of Trio spraken, een eenlingzwangerschap hadden, van plan waren te bevallen op een van de onderzoekslocaties en schriftelijke geïnformeerde toestemming/instemming gaven.
Verder onderzoek is nodig om andere risicofactoren voor depressie tijdens de zwangerschap te onderzoeken, zoals een voorgeschiedenis van depressie, onbedoelde zwangerschappen en huiselijk geweld. Daarnaast is het cruciaal om de invloed van ervaren stress, lage sociale steun en depressie tijdens de zwangerschap op geboorte-uitkomsten in Suriname te evalueren.
Bron: Gokoel, A.R., Abdoel Wahid, F., Zijlmans, W.C.W.R. et al. Influence of perceived stress on prenatal depression in Surinamese women enrolled in the CCREOH study. Reprod Health 18, 136 (2021). https://doi.org/10.1186/s12978-021-01184-x