Onderwijs is een belangrijke institutie in onze maatschappij, omdat er hier sociaal relevante waarden en normen worden geleerd. Het individu wordt daarbij voorbereid om zijn of haar functie of plaats in de samenleving zelfstandig te verkrijgen. Onderwijs zorgt er verder voor dat mensen de kans krijgen om hun kennisop het gebied van persoonlijke ontwikkeling te verruimen.

Over het algemeen zijn er meer vrouwen dan mannen in het onderwijs. Dat is niet alleen te merken op de glo-scholen, mulo-scholen, vwo-scholen en de universiteit van Suriname, maar ook op de lerarenopleidingen zijn er minder mannelijke docenten als studenten aanwezig.

“Wat mij opgevallen is, is dat er nauwelijks tot geen mannelijke leiders zijn voor kleuters. Daarnaast wordt de term “kleuterleidster” meer aangehaald dan “kleuterleider”. Ik heb nog nooit een kleuterleider gezien”, zegt Nisha Soekhoe.

Onderzoek

Nisha Soekhoe, heeft middels een wetenschappelijke blik wat licht doen schijnen op het voorgaande. Zij verrichte dit onderzoek in het kader van haar afstudeertraject aan de Anton de Kom Universiteit van Suriname, Faculteit der Maatschappijwetenschappen, studierichting Sociologie.

Zij wilde in beginsel weten wat de invloed is van de sekse van de leerkracht in het primair onderwijs op de percepties en het gedrag van jongens en meisjes.

Middels dit onderzoek werd gepoogd zoveel mogelijk inzicht te verschaffen in gedragsverschillen die er ontstaan als er een meester voor de klas staat in plaats van een juffrouw en de percepties die hierdoor gevormd worden bij het jonge kind. Het doel was om door middel van de resultaten uit dit onderzoek aanbevelingen te doen aan het Ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur, die moesten resulteren in het ontwikkelen en groeien van het geringe aantal mannelijke leerkrachten binnen het primair onderwijs.

Weinig aandacht aan geringe mannelijke leerkrachten

Ondanks de grote hoeveelheid aan wetenschappelijk literatuur, wordt er weinig aandacht geschonken aan het geringe mannelijke leerkrachten in het primair onderwijs. Het gebrek aan rolmodellen kan een negatief effect hebben op het gedrag van met name de jongens.  Er heeft nauwelijks tot geen wetenschappelijk onderzoek plaatsgevonden in Suriname binnen dit specifieke onderzoeksgebied, waarbij er gekeken wordt naar het effect van de interactie in de klas zelf als er een mannelijke leerkracht voor de klas staat in plaats van een vrouwelijke leerkracht.

Daarnaast kunnen de resultaten en aanbevelingen die uit dit onderzoek voortvloeien, door het Ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur en andere belanghebbenden gebruikt worden om het bewustzijn te prikkelen m.b.t. de rol welke het onderwijs speelt in het socialisatieproces van leerlingen. Het onderwijs draagt bij aan de uiteindelijke keuzen die leerlingen maken m.b.t. de functies die zij zullen uitoefenen in de maatschappij, waarbij de leerkracht een belangrijke rolmodel is.

Opzet onderzoek

In dit onderzoek zijn er drie openbare scholen bezocht met elk minimaal één mannelijke leerkracht en heeft een explorerend karakter gehad. Het ging hierbij om het verkennen van het fenomeen ‘minder mannelijke leerkrachten die doceren binnen het primair onderwijs’. Zoals uit de probleemstelling is op te maken, is het uiteindelijke doel van dit onderzoek om inzicht te krijgen in de invloed van de sekse van de leerkracht in het primair onderwijs op percepties en gedrag van jongens en meisjes. Belangrijk in het onderzoek zijn de effecten op het gedrag van leerlingen als gevolg van het minder aanwezig zijn van mannelijke leerkrachten in het primair onderwijs. Hierbij is gebruik gemaakt van kwalitatief onderzoek.

Theorie

Voor dit onderzoek is het Symbolisch Interactionisme als theorie toegepast. Deze theorie houdt zich namelijk bezig met interpersoonlijke situaties die dynamisch van aard zijn en gaat ervan uit dat individuen hun leven sociaal construeren op basis van de omgeving waarin ze zich bevinden. Verder neemt de theorie aan dat menselijke acties afhankelijk zijn van de betekenis van het object. Centraal bij het Symbolisch Interactionisme staat het wederzijdse aanpassen en afstemmen van het gedrag. (Mens en samenleving , 2013).  In dit onderzoek gaat het dus om de interactie tussen een mannelijke leraar en de leerlingen, met name de jongens. Deze interactie is van directe invloed op de percepties van de leerlingen. Het gedrag van de leerlingen wordt daarbij afgestemd op de sekse van de leerkracht.

Minder mannelijke leerkrachten

Over de hele wereld is het fenomeen minder mannelijke leerkrachten in het onderwijs een vaak besproken onderwerp. Mannen gaan steeds minder lessen verzorgen in het primair onderwijs.

Er zijn verschillende mogelijke reden dat mannen er niet voor kiezen om les te geven op het primair onderwijs. De leerkrachten geven de volgende redenen aan:

1. Financiële reden- als de heer in huis als kostwinar fungeerd is de salariering niet voldoende om een gezin te kunnen verzorgen.
2. Rol als opvoeder- leerkrachten hebben een opvoedende rol of verantwoordelijkheid.
3. Motivatie- Er weinig motivatie is voor de mannelijke studenten, vooral omdat een meerderheid aan vrouwen over het algemeen les geeft op de lagere school, willen jongens ook niet op dat niveau les gaan geven, als ze het onderwijs in gaan.  Dit impliceert een vicieuze cirkel met het Symbolisch Interactionisme, die aangeeft dat leerlingen hun gegeneraliseerde andere als voorbeeld nemen en dat volgen.

Om een indicatie te krijgen hoe de leerlingen denken over dit beroep, is in elk interview aan de jongens gevraagd of zij leerkracht willen worden. De jongens geven het volgende aan:

“ Nee ik wil geen meester worden, het is zoveel hoofdpijn” (LLNH1,2019).

“Nee, ik wil niet de enige meneer tussen alle juffrouwen zijn” (LLNWEL,2019).

“Misschien zou ik wel een meneer willen worden, maar niet op de lagere school. Mijn vader geeft les op de muloschool. Dat zou ik ook willen doen” (LLNP&J,2019).

Effecten van de sekse van de leerkracht

Uit de resultaten blijkt dat mannelijke leerkrachten in het primair onderwijs nodig zijn, omdat onderwijs niet alleen gaat om het overbrengen van kennis. Onderwijs heeft ook een opvoedende rol. Verder functioneren mannelijke leerkrachten als rolmodellen of vaderfiguren voor de leerlingen, vooral voor leerlingen die uit éénoudergezinnen komen. Uit het onderzoek is eveneens naar voren gekomen dat leerlingen verschillend gedrag vertonen bij de leerkrachten: zij stellen zich anders op bij de juffrouw dan bij de meester. Dit is ook gebleken uit de observatiemomenten. Ten slotte is er uit dit onderzoek gebleken dat het gedrag en de percepties van de leerlingen beïnvloed worden door hun sociale omgeving. Het gebrek aan mannelijke leerkrachten wordt door de leerling als een gegeven beschouwd. De leerling stemt zijn of haar gedrag hierop af en kiest in de latere toekomst niet voor het beroep van leerkracht op dit niveau. Op deze manier is het onderwijs een vicieuze cirkel voor wat betreft de feminisering daarvan.

Aanbevelingen

De aanbevelingen van de respondenten zijn meegenomen bij het formuleren van aanbevelingen voor dit onderzoek. Mannelijke leerkrachten zijn nodig in het primair onderwijs, omdat het veel invloed uitoefent op het gedrag van de leerlingen, in het bijzonder de jongens. Om meer mannelijke leerkrachten aan te trekken voor het verzorgen van de lessen op het primair onderwijs kan het volgende gedaan worden:

• meer motivatiesessies voor kinderen op de muloschool, om de opleiding voor leerkracht te volgen door middel van creatieve uitbeelding hoe een jongeman leerkracht wordt op een lagere school en hoe leuk de kinderen hem vinden, hem als een vader figuur zien, hij hun vertrouwen wint en het les geven leuk vindt.
• meer opendagen houden op de lerarenopleiding
• om op de mulo school les te kunnen geven, zou een leerkracht minimaal twee of drie jaar les hebben moeten gegeven op de lagere school. Zo kunnen mannelijke leerkrachten in het primair onderwijs gestimuleerd worden
• De salariëring van leerkrachten verhogen

Er zou ook een nader onderzoek gedaan kunnen worden naar:

• De reden waarom leerkrachten kiezen les te geven op de muloschool en hoger, maar niet op het primair onderwijs,
• Het verschil in schoolprestaties naar de lessen die verzorgd worden door een meneer in vergelijking van een juffrouw,
• Het belang van mannelijke leerkrachten in het primair onderwijs,
• Wie functioneert beter als schoolleider, mannen of vrouwen?
• Zijn mannelijke leerkrachten inderdaad geduldiger en dragen zij de leerstof beter over dan de juf?

References

Baarda, D., & De Goede, P. (2009). Basisboek Methoden en Technieken handleiding voor het opzetten en uitvoeren van een kwalitatief onderzoek. Wolters-Noordhoff.bv.

Durdy, S., Martin, M., Woods, M., & O’Flynn, J. (2016). Men and the Classroom. New York: Taylor & Routledge’s collection of eBooks.

Mens en samenleving . (2013). Opgehaald van Mens en samenleving-sociaal cultureel: https://mens-en-samenleving.infonu.nl/sociaal-cultureel/

Miller, J. (1992). More has meant Women: The feminisation of schooling. Londen: University of Londen Institute of Education .

Ritzer, G. (2011). Sociological Theory.

Schalkwijk, J. (2016). Onderwijs in Suriname: een analyse van de censusresultaten 2004-2012. In J. Menke, Moazaiek van het Surinaamse volk- Volkstellingen en demografisch, economisch en sociaal perspectief (pp. 169-185). Paramaribo.

Siongers, J. (2002). De gevolgen van de feminiserng van het leerrachtenberoep in het secundair onderwijs: een empirissche analyse. Vrije Universiteit Brussel.

Timmerman, G., & Essen van, M. (2004). De mythe van het “vrouwengevaar”- een historiserende inventarisatie van (inder)nationaal onderzoek naar de relatie tusen feminisering en “jongensproblemen”in het onderwijs . 57-71.

Goede en waardevolle verslagen brengen aan onze lezers kost ons inspanningen, energie en heel vaak financiën. Connect brengt haar verslagen zonder bias of inmenging van politieke voorkeuren aan de lezers. Stel jij onze inspanningen op prijs, dan kun jij het werk misschien ook ondersteunen. Odersteun ons werk